Bugungi kunda har qanday mamlakatning iqtisodiy taraqqiyoti va aholining turmush darajasini oshirishda xo‘jalik infratuzilmasining ahamiyati beqiyosdir. Infratuzilma deganda, avvalo, elektr ta’minoti, ichimlik suvi, yo‘l-transport tizimi, aloqa va kanalizatsiya tarmoqlari kabi hayotiy muhim sohalar tushuniladi. Ushbu tarmoqlarning samarali ishlashi nafaqat ishlab chiqarish jarayonlarini tezlashtiradi, balki aholining kundalik hayotini ham ancha yengillashtiradi.

Modernizatsiya – zaruratmi yoki imkoniyat?

Oxirgi yillarda O‘zbekistonda xo‘jalik infratuzilmasini modernizatsiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Bu esa mavjud tizimlarni zamonaviy talablar asosida yangilash, energiya va resurslarni tejovchi texnologiyalarni joriy etish, shuningdek, raqamlashtirishga asoslangan boshqaruv mexanizmlarini yo‘lga qo‘yishni o‘z ichiga oladi.

Bu jarayon birgina qulaylik uchun emas, balki iqtisodiy tejamkorlikni ham ta’minlaydi. Masalan, energiya samaradorligi yuqori bo‘lgan texnologiyalardan foydalanish natijasida ishlab chiqarish xarajatlari kamayadi, ekologik muhit yaxshilanadi va eng muhimi – aholining turmush sifati ortadi.

Mahalliy loyihalar – ijobiy natijalar sari qadam

So‘nggi yillarda hududlarda amalga oshirilgan bir qancha yirik loyihalar infratuzilmani modernizatsiya qilish borasidagi sa’y-harakatlarning amaliy ifodasidir. Masalan, “Obod qishloq” va “Obod mahalla” dasturlari doirasida ko‘plab chekka hududlarda ichimlik suvi tarmoqlari yangilandi, yangi elektr tarmoqlari tortildi, yo‘llar ta’mirlandi va ko‘chalar yoritildi. Bu nafaqat aholi hayot sifatini yaxshiladi, balki tadbirkorlikni rivojlantirishga ham imkon yaratdi.

Farg‘ona vodiysi, Surxondaryo, Qashqadaryo kabi viloyatlarda mahalliy budjet hisobidan amalga oshirilayotgan infratuzilma loyihalari orqali minglab aholi uchun qulay yashash sharoitlari ta’minlanmoqda. Bu kabi dasturlar infratuzilma yangilanishining faqat yirik shaharlar bilan cheklanib qolmasligini, balki respublika bo‘ylab keng qamrovda olib borilayotganini ko‘rsatadi.

Energiya tejamkorligi – davr talabi

Bugun global miqyosda energiya resurslariga bo‘lgan talab ortib borayotgan bir paytda, energiya tejamkor texnologiyalarga o‘tish tobora dolzarb bo‘lmoqda. Xususan, quyosh va shamol energiyasidan foydalanish, bino va inshootlarda issiqlik izolyatsiyasi tizimlarini takomillashtirish, avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarini joriy etish kabilar iqtisodiy samaradorlikni oshirishga xizmat qilmoqda.

Mamlakatimizda ayniqsa, qishloq joylarda alternativ energiya manbalarini joriy etish orqali aholining elektr ta’minotidagi uzilishlarni kamaytirish, suv nasoslarini quyosh panellari orqali ishlatish kabi innovatsion yondashuvlar muvaffaqiyatli sinovdan o‘tkazilmoqda.

Raqamli infratuzilma – zamonaviy boshqaruvning asosi

Bugungi kunda infratuzilmani faqat jismoniy tarmoqlar bilan cheklash mumkin emas. Raqamli texnologiyalarning keng joriy etilishi bilan birga, raqamli infratuzilma ham dolzarb masalaga aylangan. Elektron boshqaruv tizimlari, aqlli hisoblagichlar (elektr, gaz, suv uchun), masofaviy monitoring texnologiyalari infratuzilmaning samarali boshqaruviga xizmat qilmoqda.

Misol uchun, “Yagona elektron billing” tizimi orqali aholi o‘z uyida o‘tirgan holda kommunal to‘lovlarni to‘lay olmoqda. Bu esa nafaqat qulaylik, balki ochiqlik va shaffoflikni ta’minlaydi. Ayni vaqtda, bu kabi tizimlar korxona va tashkilotlarning boshqaruv xarajatlarini kamaytirishga ham katta hissa qo‘shmoqda.

Xususiy sektor ishtiroki – sheriklik asosida rivojlanish

Infratuzilmani yangilashda faqat davlat emas, balki xususiy sektorning ham ishtiroki tobora ortib bormoqda. Xususan, Davlat-xususiy sheriklik (DXSh) asosida qurilayotgan suv tozalash inshootlari, yo‘l va ko‘priklar, zamonaviy logistika markazlari bunga misol bo‘la oladi.

Toshkent shahrida barpo etilayotgan yangi yer osti yo‘llari, avtomobillarga mo‘ljallangan to‘lovli yo‘llar loyihalari, viloyatlarda tashkil etilgan logistika markazlari kabi tashabbuslar infratuzilma modernizatsiyasida xususiy investitsiyalarning rolini oshirayotganini ko‘rsatadi. Bu, o‘z navbatida, davlat xarajatlarini kamaytiradi va loyiha samaradorligini oshiradi.

Transport infratuzilmasi: harakat va qulaylik

Modernizatsiya jarayoni transport infratuzilmasini ham qamrab olmoqda. Yangi avtomobil yo‘llarining barpo etilishi, mavjud yo‘llarning rekonstruksiya qilinishi, jamoat transportining zamonaviy avtobuslar bilan to‘ldirilishi — bularning barchasi yo‘lovchilarga qulaylik yaratish, shuningdek, yuk tashish samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda.

Shuningdek, yo‘l infratuzilmasida raqamli texnologiyalar — yo‘l harakati boshqaruvi tizimlari, svetoforlar, kuzatuv kameralarining joriy etilishi xavfsizlikni ta’minlashda muhim omil bo‘lmoqda.

Xulosa: Harakat – barqaror taraqqiyot garovi

Infratuzilmani zamonaviylashtirish har bir mamlakat uchun strategik yo‘nalish hisoblanadi. O‘zbekistonda bu borada olib borilayotgan izchil siyosat natijasida so‘nggi yillarda tub burilishlar yuz bermoqda. Qulay va tejamkor infratuzilma nafaqat bugungi hayotni yaxshilaydi, balki kelajak avlodlar uchun ham barqaror taraqqiyot poydevorini yaratadi.

Shu boisdan, mavjud infratuzilmani yangilashda faqat davlat organlari emas, balki jamiyatning barcha qatlamlari – tadbirkorlar, muhandislar, ilmiy xodimlar va aholining o‘zi ham faol ishtirok etishi zarur. Chunki zamonaviy, qulay, tejamkor hayotni qurish – umumiy vazifa, umumiy manfaatdir.

Xo'jalik ishlari bo‘limi boshlig‘i E.Qosimov