Бугунги кунда ҳар қандай мамлакатнинг иқтисодий тараққиёти ва аҳолининг турмуш даражасини оширишда хўжалик инфратузилмасининг аҳамияти беқиёсдир. Инфратузилма деганда, аввало, электр таъминоти, ичимлик суви, йўл-транспорт тизими, алоқа ва канализация тармоқлари каби ҳаётий муҳим соҳалар тушунилади. Ушбу тармоқларнинг самарали ишлаши нафақат ишлаб чиқариш жараёнларини тезлаштиради, балки аҳолининг кундалик ҳаётини ҳам анча енгиллаштиради.

Модернизатсия – заруратми ёки имконият?

Охирги йилларда Ўзбекистонда хўжалик инфратузилмасини модернизатсия қилиш бўйича кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Бу эса мавжуд тизимларни замонавий талаблар асосида янгилаш, энергия ва ресурсларни тежовчи технологияларни жорий этиш, шунингдек, рақамлаштиришга асосланган бошқарув механизмларини йўлга қўйишни ўз ичига олади.

Бу жараён биргина қулайлик учун эмас, балки иқтисодий тежамкорликни ҳам таъминлайди. Масалан, энергия самарадорлиги юқори бўлган технологиялардан фойдаланиш натижасида ишлаб чиқариш харажатлари камаяди, экологик муҳит яхшиланади ва энг муҳими – аҳолининг турмуш сифати ортади.

Маҳаллий лойиҳалар – ижобий натижалар сари қадам

Сўнгги йилларда ҳудудларда амалга оширилган бир қанча йирик лойиҳалар инфратузилмани модернизатсия қилиш борасидаги саъй-ҳаракатларнинг амалий ифодасидир. Масалан, “Обод қишлоқ” ва “Обод маҳалла” дастурлари доирасида кўплаб чекка ҳудудларда ичимлик суви тармоқлари янгиланди, янги электр тармоқлари тортилди, йўллар таъмирланди ва кўчалар ёритилди. Бу нафақат аҳоли ҳаёт сифатини яхшилади, балки тадбиркорликни ривожлантиришга ҳам имкон яратди.

Фарғона водийси, Сурхондарё, Қашқадарё каби вилоятларда маҳаллий буджет ҳисобидан амалга оширилаётган инфратузилма лойиҳалари орқали минглаб аҳоли учун қулай яшаш шароитлари таъминланмоқда. Бу каби дастурлар инфратузилма янгиланишининг фақат йирик шаҳарлар билан чекланиб қолмаслигини, балки республика бўйлаб кенг қамровда олиб борилаётганини кўрсатади.

Энергия тежамкорлиги – давр талаби

Бугун глобал миқёсда энергия ресурсларига бўлган талаб ортиб бораётган бир пайтда, энергия тежамкор технологияларга ўтиш тобора долзарб бўлмоқда. Хусусан, қуёш ва шамол энергиясидан фойдаланиш, бино ва иншоотларда иссиқлик изоляцияси тизимларини такомиллаштириш, автоматлаштирилган бошқарув тизимларини жорий этиш кабилар иқтисодий самарадорликни оширишга хизмат қилмоқда.

Мамлакатимизда айниқса, қишлоқ жойларда алтернатив энергия манбаларини жорий этиш орқали аҳолининг электр таъминотидаги узилишларни камайтириш, сув насосларини қуёш панеллари орқали ишлатиш каби инновацион ёндашувлар муваффақиятли синовдан ўтказилмоқда.

Рақамли инфратузилма – замонавий бошқарувнинг асоси

Бугунги кунда инфратузилмани фақат жисмоний тармоқлар билан чеклаш мумкин эмас. Рақамли технологияларнинг кенг жорий этилиши билан бирга, рақамли инфратузилма ҳам долзарб масалага айланган. Электрон бошқарув тизимлари, ақлли ҳисоблагичлар (електр, газ, сув учун), масофавий мониторинг технологиялари инфратузилманинг самарали бошқарувига хизмат қилмоқда.

Мисол учун, “Ягона электрон биллинг” тизими орқали аҳоли ўз уйида ўтирган ҳолда коммунал тўловларни тўлай олмоқда. Бу эса нафақат қулайлик, балки очиқлик ва шаффофликни таъминлайди. Айни вақтда, бу каби тизимлар корхона ва ташкилотларнинг бошқарув харажатларини камайтиришга ҳам катта ҳисса қўшмоқда.

Хусусий сектор иштироки – шериклик асосида ривожланиш

Инфратузилмани янгилашда фақат давлат эмас, балки хусусий секторнинг ҳам иштироки тобора ортиб бормоқда. Хусусан, Давлат-хусусий шериклик (ДХШ) асосида қурилаётган сув тозалаш иншоотлари, йўл ва кўприклар, замонавий логистика марказлари бунга мисол бўла олади.

Тошкент шаҳрида барпо этилаётган янги ер ости йўллари, автомобилларга мўлжалланган тўловли йўллар лойиҳалари, вилоятларда ташкил этилган логистика марказлари каби ташаббуслар инфратузилма модернизатсиясида хусусий инвестицияларнинг ролини ошираётганини кўрсатади. Бу, ўз навбатида, давлат харажатларини камайтиради ва лойиҳа самарадорлигини оширади.

Транспорт инфратузилмаси: ҳаракат ва қулайлик Модернизатсия жараёни транспорт инфратузилмасини ҳам қамраб олмоқда. Янги автомобил йўлларининг барпо этилиши, мавжуд йўлларнинг реконструксия қилиниши, жамоат транспортининг замонавий автобуслар билан тўлдирилиши — буларнинг барчаси йўловчиларга қулайлик яратиш, шунингдек, юк ташиш самарадорлигини оширишга хизмат қилмоқда.

Шунингдек, йўл инфратузилмасида рақамли технологиялар — йўл ҳаракати бошқаруви тизимлари, светофорлар, кузатув камераларининг жорий этилиши хавфсизликни таъминлашда муҳим омил бўлмоқда.

Хулоса: Ҳаракат – барқарор тараққиёт гарови

Инфратузилмани замонавийлаштириш ҳар бир мамлакат учун стратегик йўналиш ҳисобланади. Ўзбекистонда бу борада олиб борилаётган изчил сиёсат натижасида сўнгги йилларда туб бурилишлар юз бермоқда. Қулай ва тежамкор инфратузилма нафақат бугунги ҳаётни яхшилайди, балки келажак авлодлар учун ҳам барқарор тараққиёт пойдеворини яратади.

Шу боисдан, мавжуд инфратузилмани янгилашда фақат давлат органлари эмас, балки жамиятнинг барча қатламлари – тадбиркорлар, муҳандислар, илмий ходимлар ва аҳолининг ўзи ҳам фаол иштирок этиши зарур. Чунки замонавий, қулай, тежамкор ҳаётни қуриш – умумий вазифа, умумий манфаатдир.

Хўжалик ишлари бўлими бошлиғи Э.Қосимов