2025-yil 14-iyun kuni Vazirlar Mahkamasining 365-son qarori bilan “Davlat umumiy o‘rta ta’lim tashkilotlarida ayrim toifadagi o‘quvchilarni maktabdan tashqari ta’limga jalb qilish tartibi to‘g‘risida”gi nizom tasdiqlandi. Ushbu qaror orqali ta’lim tizimida ijtimoiy tenglikni ta’minlash, har bir bola uchun qo‘shimcha rivojlanish imkoniyatlarini yaratishga yo‘naltirilgan tizimli yondashuvga asos solindi.

Yangi tartib nimani o‘z ichiga oladi?

Qarorga muvofiq, endilikda kam ta’minlangan, ya’ni kambag‘allik reyestriga kiritilgan oilalarning farzandlari maktabdan tashqari ta’lim shakllarida ishtirok etish huquqiga ega bo‘ladi. Ularning to‘garaklardagi mashg‘ulotlari uchun to‘lovning 80 foizi davlat byudjeti hisobidan qoplab beriladi. Bu esa o‘z navbatida, o‘quvchilar salohiyatini ro‘yobga chiqarish, ularni kasb-hunarga yo‘naltirish, bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashga xizmat qiladi.

Qamrab olinadigan yo‘nalishlar

Yangi nizomga muvofiq, quyidagi to‘garak va mashg‘ulot turlari tashkil etiladi:

7–11 yoshdagi o‘quvchilar uchun darsdan keyingi qo‘shimcha mashg‘ulotlar (uzaytirilgan kun guruhlari);

12–18 yoshdagilar uchun umumta’lim fanlari bo‘yicha chuqurlashtirilgan mashg‘ulotlar;

15–18 yoshdagi o‘quvchilar uchun xorijiy til, axborot texnologiyalari va kasb-hunar yo‘nalishidagi mashg‘ulotlar.

Bu yo‘nalishlar yoshga qarab farzandlarning qiziqishi, qobiliyati va kelajakdagi kasbiy yo‘nalishini hisobga olgan holda shakllantiriladi.

To‘lov tartibi qanday?

Nizomda mashg‘ulotlar uchun maksimal to‘lov miqdorlari belgilangan bo‘lib, ularning asosiy qismi davlat tomonidan qoplab beriladi:

7–11 yoshdagilar uchun – oyiga BHMning 1 baravarigacha;

12–18 yoshdagilar uchun – oyiga BHMning 2 baravarigacha;

IT va kasb-hunar yo‘nalishlari uchun – oyiga BHMning 4 baravarigacha.

Har bir to‘lovning 80 foizi davlat tomonidan moliyalashtiriladi, qolgan 20 foiz esa ota-onalar tomonidan to‘lanadi. Ro‘yxatdan o‘tish va shartnoma tuzish jarayoni my.gov.uz portali orqali elektron tarzda amalga oshiriladi. Bu esa ota-onalarga qulaylik yaratadi va jarayonning shaffofligini ta’minlaydi.

Xalqaro tajribaga nazar

Mazkur tashabbus xalqaro tajribaga mos yondashuv ekani bilan ham e’tiborga molik. Masalan:

Finlyandiyada barcha maktab o‘quvchilari, xususan, kam ta’minlangan oilalar bolalari darsdan keyingi mashg‘ulotlarda bepul ishtirok etadi. Ular uchun san’at, sport, IT kabi yo‘nalishlarda maxsus grantlar ajratiladi.

Shvetsiyada “fritidshem” tizimi orqali bolalarning bo‘sh vaqtini samarali tashkil etish, fan va texnologiyalarga qiziqishini rivojlantirish maqsadida davlat hisobidan bepul mashg‘ulotlar o‘tkaziladi.

Janubiy Koreyada “After-school Program” orqali barcha maktablarda darsdan keyingi mashg‘ulotlar joriy etilgan. Davlat tomonidan moliyalashtiriladi, xususiy homiylar ham tizimni qo‘llab-quvvatlaydi.

AQShda esa “Title I” dasturi doirasida kam daromadli oilalar bolalari uchun yozgi oromgohlar va texnologiyalar to‘garaklari bepul tashkil etiladi.

O‘zbekiston: har bir bola uchun teng imkoniyat

Yangi nizom orqali O‘zbekiston ham maktab o‘quvchilari uchun teng imkoniyatlar yaratishga, ularning ta’lim va kasbga yo‘naltirilishidagi ishtirokini kuchaytirishga jiddiy yondashayotganini ko‘rsatmoqda. Bu faqat ijtimoiy yordam emas, balki butun jamiyatning intellektual va iqtisodiy salohiyatini yuksaltirishga qaratilgan strategik choradir.

Xulosa o‘rnida ta’lim har bir farzandning kelajagini belgilaydi. Qo‘shimcha ta’lim esa bu yo‘ldagi muhim oraliq bosqichdir. Ota-onalar uchun esa bu qaror farzandlariga ko‘proq imkoniyat, kengroq ufq va mustahkam tayanch yaratadi. Endilikda asosiy vazifa – bu imkoniyatlardan oqilona va samarali foydalanishdir.

Hurmatli ota-onalar! Farzandingiz salohiyatini ochish, uni o‘z orzulariga yetaklash uchun qo‘shimcha ta’limdan foydalaning. Davlat siz bilan birga!

Yuridik kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Matbuot kotibi Nuriniso Nurmuhammedova