Шахсга доир маълумотлар – бу ҳар бир инсоннинг шахсий ҳаёти, ишлари, ижтимоий фаолияти ёки бошқа шахсий маълумотларини ўз ичига олган тўпламдир. Улар нафақат фуқаролик ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш, балки замонавий технологиялар ва рақамли дунёда хавфсизликни таъминлашда ҳам муҳим аҳамиятга эга. Ушбу мақолада, шахсга доир маълумотларнинг ҳимоя қилиниши, хорижий ва маҳаллий тажрибаларга таянган ҳолда, бу масалаларда қандай ёндашувлар мавжудлиги таҳлил қилинади.

Шахсга доир маълумотларнинг ҳимояси бўйича хорижда бир қанча муваффақиятли тизимлар ва қонунчилик чоралари мавжуд. Масалан, Эвропа Иттифоқи (EU) 2018 йилда янги GDPR (General Data Protection Regulation – Умумий Шахсий Маълумотларни Ҳимоя қилиш тартиби)ни жорий этди. GDPR шахсга доир маълумотларни тўплаш, сақлаш, ишлатиш ва тарқатишнинг аниқ қоидаларини белгилайди. Унинг асосий мақсади – фуқароларнинг маълумотларидан фойдаланишнинг шаффофлигини таъминлаш ва фойдаланувчиларни зарарли ёки ноқонуний маълумотлар ишлатилишидан ҳимоя қилишдир.

GDPR шунингдек, компаниялар учун махсус мажбуриятлар қўяди, жумладан, маълумотларни тўплашда фойдаланувчиларнинг рухсатини олиш, маълумотлар хавфсизлигини таъминлаш ва зарар кўрган шахсларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш. Шу билан бирга, қонунлар ва тартиблар бузилган тақдирда, жиддий жазолар ва молиявий жарималар қўлланилади.

АҚШда ҳам шахсга доир маълумотларни ҳимоя қилиш бўйича қатор қонунлар мавжуд. Масалан, Kалифорниа Consumer Privacy Аct (CCPA) давлатида шахсий маълумотларни ҳимоя қилиш бўйича янги ёндашувни тақдим этади. Бу қонун, фойдаланувчиларга ўз маълумотлари устидан тўлиқ назоратни таъминлашни мақсад қилган ва компаниялар учун шахсий маълумотлар билан ишлашда шаффофликни таъминлашни талаб қилади.

Бундан ташқари, баъзи давлатлар маълумотларни ҳимоя қилишда илғор технологияларни қўллашади. Масалан, Сингапурда, Personal data protection Аct (PDPA) шахсий маълумотларни ҳимоя қилишга қаратилган юридик базани яратиб, кенг қамровли технологик мониторинг ва хавфсизлик чораларини қўллашни талаб қилади.

Ўзбекистон Республикаси ҳам шахсга доир маълумотларни ҳимоя қилишга катта аҳамият бермоқда. 2021 йилда мамлакатда “Шахсга доир маълумотлар тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. Ушбу қонун, шахсий маълумотларни ҳимоя қилиш, тўплаш, ишлатиш ва сақлаш бўйича аниқ қоидалар белгилайди. Ушбу қонунда, шахсий маълумотларнинг тарқатилишига рухсат олишнинг муҳимлиги, маълумотлар субъектларининг ҳуқуқлари, маълумотларни ҳимоя қилишни назорат қилувчи давлат органлари ҳақида кенг тасаввур мавжуд.

Шахсий маълумотларни ҳимоя қилиш борасида Ўзбекистонда ҳам янги технологияларни жорий этиш ишлари амалга оширилмоқда. Мисол учун, давлат органлари томонидан рақамли идентификация тизимлари ва электрон ҳукумат хизматларини ривожлантиришга қаратилган ташаббуслар кўзга ташланмоқда. Бу тизимлар, фуқароларнинг шахсий маълумотларини ҳимоя қилишни таъминлайди ва шу билан бирга, фуқароларнинг турли хизматлардан фойдаланишини янада қулайлаштиради.

Шунингдек, Ўзбекистонда, Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги томонидан маълумотлар хавфсизлигини таъминлаш мақсадида, ўзгаришлар ва янгиланишлар доимий равишда амалга оширилмоқда. Бу тизимлар фойдаланувчиларнинг шахсий маълумотларини ҳимоя қилишни ва уларнинг хавфсизлигини кафолатлашни таъминлашга хизмат қилади.

Исматов Олимжон Шухрат ўғли
Халқаро ҳамкорлик бўлими бош мутахассиси